Houthandel
Hout is een hernieuwbaar, klimaatvriendelijk en veelzijdig product en wordt steeds meer aangewend is toepassingen als constructie, energiewinning en vezelproductie voor textielen. Hierbij vervangt het andere niet-hernieuwbare producten en draagt het bij aan een duurzamere economie. Dit is noodzakelijk om de wereldwijde bedreigingen voor biodiversiteit, klimaat en milieu tegen te gaan. Zo wordt verwacht dat tegen 2050 het globale gebruik van hout- en houtproducten met 37% zal stijgen (FAO, 2022). Om de houtproductie zelf ook duurzaam te houden, zonder bijvoorbeeld een verdere ontbossing tot gevolg, is het nodig om correcte kwantitatieve inschattingen te maken en strenge reguleringen toe te passen.
Een groot deel – 15 tot 30% – van de wereldwijde houthandel verloopt echter illegaal, en in tropische gebieden kan dit oplopen tot zelfs 90% (Interpol, 2022). Zo vormt illegale houthandel een van de grootste internationale misdrijven.
Daarnaast is België een draaischijf voor de internationale houthandel. Binnen de Europese Unie komt 27,5% van het commerciële tropische hout binnen via België, voornamelijk langs de Antwerpse haven. België heeft dus ook een belangrijke verantwoordelijkheid op te nemen in de strijd tegen illegale houthandel.
Voorbeeld illegale houtoogst van Dalbergia spp. (Madagascar)
Illegale houtoogst
Ecologisch gezien vormt illegale houtkap een bedreiging voor biodiversiteit en milieubescherming. Er zijn echter ook economische en sociale gevolgen aan verbonden.
Overheden worden financieel getroffen wanneer hout illegaal geoogst of met ontduiking van in- of uitvoerrechten over de grens vervoerd wordt. Daarnaast vormt de bestrijding van illegale houthandel een extra kost. Wereldwijd zorgt illegale houtoogst voor een daling in de prijs van hout- en houtproducten van 7% tot 16%.
Sociaal gezien vormt illegale houtoogst een groot risico voor de lokale bevolking. Vaak is dit een belangrijke bron van inkomsten, maar veelal gaan deze inkomsten naar bedrijven en hun werknemers en komt slechts een klein deel bij de lokale bevolking terecht. Daarnaast staat deze verarmde groep ook bloot aan exploitatie en onderdrukking door landeigenaren.
Internationale reguleringen bestrijden illegale houtoogst en beperken of verbieden de handel op bedreigde houtsoorten. Verschillende instrumenten zijn van kracht met het oog op duurzame en legale productie van hout, zoals de European Union Timber Regulation (EUTR), Forest Law Enforcement, Governance and Trade (FLEGT) en in het bijzonder de Convention on International Trade in Endangered Species (CITES).
Reguleringen
Handhaven van de instrumenten tegen illegale houthandel komt neer op het uitvoeren van controles met inbegrip van identificatie van de houtsoort. Dit is onderdeel van de due diligence waar importeurs ook aan moeten voldoen. Er is echter een wereldwijd tekort aan controlefaciliteiten om illegale houthandel tegen te gaan. De enorme schaal van deze problematiek vormt de reden voor de opstart van dit nieuw forensisch expertisecentrum voor houtidentificatie in België.
ENFORCE kan door een soortidentificatie bepalen wanneer verhandeld hout onder de CITES-reguleringen valt. De drie appendices van CITES bepalen het niveau van de restricties in internationale handel toegepast op een soort. Appendix 1 lijst de meest bedreigde soorten op en verbiedt alle internationale handel met uitzondering voor wetenschappelijk onderzoek. Appendix 2 lijst soorten op die momenteel niet met uitsterven bedreigd zijn, maar die dit wel kunnen worden zonder reguleringen in de handel. Daarnaast worden de lookalike-species (soorten die bij verhandeling op een bedreigde soort lijken) daar ook toegevoegd. Appendix 3 bevat de soorten die door een partij bij CITES worden aangevraagd voor regulering en waar de partij de medewerking van andere landen nodig heeft om overexploitatie van de soort te voorkomen.